Psikanalitik/psikodinamik resim okuması, yorum ve olasılıklar üretir; tanı koymaz, tek başına karar oluşturmaz. Aşağıdaki başlıklar, bir uzmanın görüşmesi ve bağlam bilgisiyle birlikte düşünüldüğünde anlam kazanır.
Bir çocuk kalemini kâğıda götürdüğünde, çoğu zaman sözcüklerle anlatmakta zorlandığı yaşantılarına bir yol açar. Bu yolda anne figürü sıkça görünür; çünkü bakım, ihtiyaç, ayrışma ve çatışma gibi temel süreçler çoğu zaman anneyle kurulan ilişkide biçimlenir. Çizim, bu ilişkiye dair ipucu verebilir; yorum, çocuğun hikâyesi ve gelişimsel düzeyiyle birlikte anlamlandırıldığında yaklaşım üretir.
Yakınlık–Uzaklık Ekseninde Konum
- Merkeze yakın ve çocuğa yakın anne: ilişkisellik, erişilebilirlik ve korunma temalarının çağrışımı olabilir.
- Kenar, sayfanın dışına taşan ya da uzak konum: mesafe, çekilme ya da zihinsel olarak “uzakta tutma” düşündürtebilir.
- Arada engeller (çit, çizgi, nesne): sınır koyma, ulaşamama, korunma çabası akla getirebilir.
Boyut, Ağırlık ve Oranlar
- Belirgin biçimde büyük anne: idealleştirme, güç atfı ya da destek ihtiyacının vurgulanışı şeklinde okunabilir.
- Belirgin biçimde küçük anne: geri çekilme, kırılgan algı ya da “uzakta tutma” çağrışımı yapabilir.
- Çocuğa göre dengeli oran: ilişkideki karşılıklılık izlenimi uyandırabilir.
Bakış, Yüz ve Eller: İlişkinin Dili
- Gözlerin belirginliği: görülme-görme, onay ve denetim temalarını hatırlatabilir.
- Ağız vurgusu: beslenme, ifade, sözel gerilim temalarını gündeme getirebilir.
- Uzun/aktif eller-kollar: temas, bakım ve tutunma arzusunu düşündürebilir; kolların yokluğu ise temasta zorlanmayı akla getirebilir.
Çizgi Kalitesi ve Renk Kullanımı
- Bastırılmış, kırılan kalem izleri: gerilim veya yoğun duygu çağrıştırabilir.
- Yumuşak geçişler: rahatlama, akışkanlık hissi verebilir.
- Sıcak renkler (sarı, turuncu, kırmızı tonları): canlılık ve yakınlık çağrışımı;
- Soğuk/karanlık tonlara yığılma: çekilme, korunma ya da içe dönüklük düşündürebilir.
Renk ve çizgi tek başına belirleyici olmaktan çok, temanın duygulanımına işaret eden unsurlar gibi okunur.
Sahne Kurulumu: Ne Yapıyorlar?
- Birlikte etkinlik (oyun, yemek, yürüyüş): eşlik ve senkron izlenimi uyandırabilir.
- Bakış yönleri: birbirine bakan yüzler ilişkisellik çağrışımı; farklı yönlere bakan yüzler ayrı dünyalar hissini düşündürebilir.
- Araya giren üçüncüler/kardeşler: rekabet, paylaşım, kıskançlık veya kapsanma temalarını gündeme getirebilir.
Yokluk, Silme ve Tekrar
- Anne figürünün hiç çizilmemesi: akla ayrışma, öfke, özlem ya da kaçınma temalarını getirebilir.
- Sık silmeler, üstünü karalamalar: içsel çatışmaya, ambivalansa işaret edebilir.
- Tekrarlayan motifler (aynı sahne/renk düzeni): zihnin bazı temalara yeniden ve yeniden dönmek istediğini düşündürebilir.
Gelişimsel Düzeyin Payı
Çizim dilinin genişliği yaşa, motor beceriye ve bilişsel olgunluğa göre değişir. Kimi “yoksunluk” gibi görünen ayrıntılar, gelişimsel repertuardan henüz eksik oldukları için de ortaya çıkabilir. Bu yüzden yaş, eğitim ortamı ve kültürel bağlam birlikte düşünülür.
Dinamik Okumada Kuramsal Dayanaklar (Kısaca)
- Klein’ın nesne ilişkileri: anne figürü, içsel iyi/kötü nesne temalarının yansımasına dönüşebilir.
- Winnicott’un geçiş alanı: çizim, ilişki deneyimlerinin oynandığı bir ara mekân gibi ele alınabilir.
- Projeksiyon/özdeşimsel özdeşim: resimdeki düzenlemeler, çocuğun içsel gerilimini dışarıda canlandırma girişimi olarak okunabilir.
Nasıl Çalışırım? (Danışma Süreci Çerçevesi)
Bir resim, tek veri noktası olarak ele alınmaz. Anlamlandırma,
- bireysel görüşmeler,
- ebeveyn/danışman görüşmeleri,
- gelişimsel geçmiş ve okul/ev bağlamından gelen bilgiler
ile yan yana getirilerek yapılır. Gerekirse zaman içinde tekrar çizimler izlenir; değişen temalar birlikte değerlendirilir.
Anne figürünün kâğıttaki yeri; yakınlık, ayrışma, korunma ve çatışma eksenlerinde bize yön gösteren işaretler bırakabilir. Bu işaretler, çocuğun iç dünyasına yaklaşmak için başlangıç niteliğinde olabilir.
Değerlendirme her zaman çocuğun hikâyesi, aile yapısı ve gelişimsel özellikleri ile birlikte yapılır; resim tek başına karar verdiren bir belge değil, anlamaya açılan bir kapıdır.
